top of page

Nienormatywny rozwój dziecka to nie zawsze uszkodzenie układu nerwowego!

O rozwoju atypowym słów kilka…

Artykuł opisuje dość trudny temat atypowości rozwoju układu nerwowego. Okazuje się bowiem, że utożsamiane z mikrouszkodzeniami mózgu deficyty rozwojowe mogą mieć zupełnie inne podłoże, a przeprowadzone badania nie wykazały uszkodzeń struktur mózgu. Oznacza to, że tylko szeroko pojęta funkcja rozwija się w sposób odbiegający od przyjętej normy, a to daje dużo większe szanse powodzenia terapii niż, gdy mamy do czynienia z uszkodzeniem układu nerwowego.  

Badania, przeprowadzone przez J. Gilger i B. Kaplan odnoszą się do dzieci, które wykazują zaburzenia umiejętności uczenia się, a przede wszystkim czytania. Na ich podstawie naukowcy wysunęli wniosek, że każda badana grupa dzieci wykazuje różnorodność na kilku płaszczyznach. Przede wszystkim wskazują na heterogeniczność objawów oraz brak powiązania między objawem a zaburzeniem. Zauważa się natomiast współwystępowanie niezależnych, jakby się mogło wydawać, odrębnych zaburzeń. Nie jest możliwe jednak ich wyraźne rozgraniczenie. Autorzy wnioskują, że owe współwystępowanie trudności w przypadku zaburzeń rozwojowych nie jest przypadkiem, a stanowi regułę. Co istotne, nie obserwuje się również wzajemnego występowania każdorazowo tych samych objawów.

Następnie podkreślić należy heterogeniczność w przypadku genetycznego podłoża zaburzeń. Zatem również etiologia danego zaburzenia może być odmienna.

Badania neuroanatomiczne natomiast wykazały różnorodne mózgowe podłoże tych samych zachowań, anomalie w obrębie tych samych struktur mogą bowiem powodować odmienne objawy. Tak przeprowadzone badania skłoniły do wprowadzenia pojęcia atypowy rozwój mózgu zamiennie do wcześniej używanego minimalne uszkodzenie mózgu, czy dysfunkcja mózgu. Nowe ujęcie problemu nie sugeruje uszkodzenia mózgu. 

Podkreśla natomiast odmienną formę typowego rozwoju. Co więcej nie zawsze powoduje ona deficyt rozwoju. Bywa bowiem, że rozwój atypowy prowadzi do zaskakujących zdolności czy sprawności. Ponadto teoria ABD zakłada, że prawidłowo rozwinięte części mózgu mogą tworzyć element kompensacji obszarów dysfunkcjonalnych. Teoria ta powinna być punktem wyjścia do diagnozy oraz terapii osób, wykazujących objawy atypowego rozwoju mózgu. W celu stworzenia odpowiedniego programu wspomagającego rozwój dziecka, uzasadnione jest dokonanie opisu jego słabych i mocnych stron. Pełna diagnoza powinna opierać się o wiedzę kilku specjalistów i być przeprowadzona na poziomie: biologicznym, poznawczym  i behawioralnym. Nie należy odnosić się jedynie do faktu opanowania danej umiejętności w określonej normie czasowej. Należy przede wszystkim ustalić, w jaki sposób dziecko posługuje się daną umiejętności i  czy nie wykazuje ona znamion odmienności. Ciekawym zagadnieniem, mogącym odnosić się do atypowego rozwoju mózgu jest zachwianie naturalnej asymetrii półkul mózgowych. Fizjologicznie każda z nich ma bowiem swoją strukturę oraz odpowiedzialna jest za inne funkcje. Jednak coraz częściej obserwuje się u dzieci, że prawa półkula przejmuje dominację powodując, że rozwój mowy jest u dzieci opóźniony lub zaburzony. Dzieje się tak z powodu różnych, często nieznanych dysfunkcji lewej półkuli, powstałych zapewne wskutek działania niekorzystnych czynników w okresie prenatalnym. 

Z powodu powyższych zmian dostrzega się wiele trudności w obrębie rozwijania funkcji poznawczych i sposobów działania. Problemy te odnoszą się do zaburzeń:

  • sekwencji ruchowych;

  • sekwencji słuchowych;

  • spostrzegania wzrokowego;

  • sekwencyjnego opracowywania informacji językowych (Czytaj więcej w: "Zaburzenia rozwoju u dzieci").

Ponadto należy zaznaczyć, że taka sytuacja wiąże się również  z problemami  w ustaleniu stronności ciała (co może prowadzić do trudności w uczeniu się, szczególnie czytania i pisania).

Powyższe trudności mogą w trakcie rozwoju dawać szereg objawów dostrzeganych            i opisywanych przez autorów teorii atypowego rozwoju mózgu.

Wczesne dostrzeżenie nietypowego rozwoju wymaga znajomości norm rozwojowych. Należy przy tym pamiętać, że każde dziecko rozwija się w sposób indywidualny i w jego rozwoju mogą występować pewne odstępstwa, które nie zawsze są związane z atypowym rozwojem mózgu. Na prawidłowy rozwój dziecka we wczesnym dzieciństwie wpływają bowiem również czynniki środowiskowe, które mogą mieć zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ na postępy dziecka. 

Literatura:

  1. J. W. Gilger & B. J. Kaplan: The neuropsychology of dyslexia: The concept of atypical brain development. „Developmental Neuropsychology” 2001, 20, s. 469–486.

  2. J. W. Gilger & B. J. Kaplan: The neuropsychology of dyslexia: The concept of atypical brain development. „Developmental Neuropsychology” 2001, 20, s. 469–486;

  3. J. W. Gilger & B. J. Kaplan: Atypical brain development in learning disorders. In: Adult learning disorders. Eds. L. E. Wolf, H. E. Schreiber, & J. Wasserstein. Psychology Press. New York 2008, s. 55–79;

  4. J. W. Gilger & B. J. Kaplan: Atypical neurodevelopmental variation as a basis for learning disorders. In: Brain, behavior, and learning in language and reading disorders. Eds. M. Mody & E. Silliman. Guilford Press New York 2008, s. 7–40.

  5. Por. Z. Łosiowski : Mikrozaburzenia czynności mózgu – aspekt neurologiczny. W: Dziecko niepełnosprawne ruchowo. Wybrane zaburzenia neurorozwojowe i zespoły neurologiczne. Red. Z. Łosiowski. WSiP. Warszawa 1997, cz. 1, s. 114–130.

  6. M. Białecka – Pikul: O potrzebie nowego spojrzenia na zaburzenia rozwoju. „Sztuka Leczenia” 2007, XIV,  nr 1-2, s. 13–24.

 

  • R. Borkowska: Neuropsychologiczne mechanizmy… . W: Neuropsychologia kliniczna dziecka…, s. 13–25.

bottom of page